Στο πρωτο μισο του 3ου πχ αιωνα ο χωρος της κλασσικης Ελλαδας γνωριζε οικονομικη και δημογραφικη παρακμη, αντιθετα με τον Ελληνιστικο κοσμο που διαιρεμενος σε 3 -κυριως- μεγαλα κρατη ανθουσε οικονομικα , δημογραφικα και επιστημονικα. Οι Πτολεμαιοι στην Αιγυπτο ηγουντο ενος πληθυσμου 10 εκατομμυριων ανθρωπων , οι Σελευκιδες στην Ασια 30 εκατομμυριων και οι Αντιγονιδες στην Μακεδονια 4 εκατομμυριων , και παρολο που τα συνορα των κρατων τους ηταν καπως ``ρευστα `` εν τουτοις σε γενικες γραμμες παρεμεναν σταθερα.[Υπολογισμοι Μπελοχ για την συγκεκριμενη χρονικη περιοδο ].
Στην Ελλαδα αν και η αντιληψη της πολης-κρατους υπηρχε ακομη ,εν τουτοις σιγα σιγα υποχωρουσε μπροστα σε μια νεα αντιληψη …αυτη της ενιαιας ανεξαρτητης Ελλαδας.. Το 290πχ σχηματιζεται η Αιτωλικη συμπολιτεια απο πολεις -κρατη της Κεντρικης Ελλαδας και το 280 η Αχαικη απο αυτες της Βορειας Πελοποννησου [κι αργοτερα κι απο αλλες που ενωθηκαν με αυτη]. Σκοπος και των δυο συμπολιτειων ηταν η προστασια των πολεων τους απο ξενες επικυριαρχιες.
Ο Ελληνικος πολιτισμος κι η Ελληνικη γλωσσα κυριαρχουσε στο μεγαλυτερο μερος του αρχαιου κοσμου . Στην Αθηνα η Ακαδημια και το Λυκειο λειτουργουσαν και μολο που δεν μπορουσαν να ξεπερασουν τα μεγαλα επιτευγματα του 5ου και 4ου αιωνα , η λειτουργια τους δεν ειχε σχεση μονο με τον σχολιασμο της σκεψης του παρελθοντος . Ο γεννημένος στην Σάμο και Αθηναίος πολίτης Επικουρος διδασκε την αναζητηση της « ηδονης » μεσα απο την ψυχολογικη ικανοποιηση και την απουσια του πονου ,οι Κυνικοι μιλουσαν για περιφρονηση στην συμβατικοτητα και απεξαρτηση απο τον υλικο κοσμο και οι Στωικοι προτειναν στον ανθρωπο να δεχεται ολα οσα του επεβαλλε η μοιρα και να ειναι γενναιος οχι για τις συνεπειες της γενναιοτητας του αλλα για την εγγενη αξια της γενναιοτητας-αυτοσκοπου. Στην Αλεξανδρεια των Πτολεμαιων ο Ερατοσθενης υπολογιζε το μεγεθος της Γης , κι ο Ηρων ανακαλυπτε την ατμομηχανη. Ο Αρχιμηδης γινοταν διασημος στις Συρρακουσες που ασφυκτιουσαν αναμεσα στην Καρχηδονα και στην Ρωμη η οποια τωρα εδειχνε να εχει συνελθει απο την καταληψη της ενα αιωνα πριν , απο τους Κελτες του Βρενου , που αποχωρησαν μονο μετα απο την καταβολη υπερογκων λυτρων.
Οι Κελτες κυριαρχουσαν στην κεντρο-δυτικη Ευρωπη απο τον Ατλαντικο μεχρι τον Δουναβη. Το ετος 280 πχ ο στρατηγος του Αλεξανδρου Σελευκος δολοφονηθηκε απο τον γιο του Πτολεμαιου , Πτολεμαιο Κεραυνο ο οποιος στεφθηκε βασιλεας της Μακεδονιας. Οι Κελτες που ζουσαν κοντα στον Δουναβη και στην Αδριατικη ειχαν υποσχεθει στον Αλεξανδρο να μεινουν πιστοι φιλοι του μεχρι να ανοιξει η Γη και να τον καταπιει. Η υποσχεση αυτη - που την κρατησαν , οπως και καποια αλλη αργοτερα στον Νικομηδη της Βιθυνιας - δεν τους δεσμευε πια . Και εκριναν πως ηταν καταλληλη η εποχη για να επιτεθουν στο Νοτο. Χωριστηκαν σε 3 πολυαριθμες ορδες , απο τις οποιες η μια με αρχηγο τον Κερεθριο χτυπησε την Θρακη , η δευτερη υπο τον Βολγιο [ κατ` αλλους Βελγιο ] επετεθη στην Μακεδονια , και η τριτη με αρχηγο καποιον που ειχε το ιδιο ονομα με τον πορθητη της Ρωμης 100 χρονια πριν ,τον Βρενο, προχωρησε νοτιοτερα στην περιοχη της Παιονιας που εκτεινονταν απο την Ημαθεια μεχρι το Παγγαιο. Ο Πτολεμαιος Κεραυνος στην προσπαθεια του να τους αποκρουσει υπεστη σοβαρες απωλειες και επεσε κι ο ιδιος στο πεδιο της μαχης , κατα τον Παυσανια. Συμφωνα με αλλες μαρτυριες αιχμαλωτιστηκε και εχασε την ζωη του με φριχτο τροπο « …διασπαραχθεις υπο των Γαλατων ..» [ Ιουστινος , Μεμνων]. Την κατασταση εσωσε ο γενναιος Μακεδονας στρατηγος Σωσθενης που διακριθηκε στις μαχες και που οταν μετα απο αλλεπαληλες διαδοχες του θρονου , του προσφερθηκε το στεμμα της Μακεδονιας , αρνηθηκε , με συνεπεια η Μακεδονια να γνωρισει την πρωτη και τελευταια -συντομη- Δημοκρατια της. Οι Κελτες , που απο τωρα πια ονομαζονται και Γαλατες απο τους Ελληνες , επεστρεψαν στις βασεις τους εχοντας λεηλατησει και καταστρεψει αλλα εγκαταλειποντας απορθητες τις οχυρες πολεις . Μετα απο την πρωτη αυτη επιδρομη ο Βρενος προσπαθησε επιμονα να πεισει τους Γαλατες για μια δευτερη και μεγαλυτερη ,νοτιοτερα. Και πειθοντας τους καταφερε το ετος 279 πχ , να μπει αρχηγος μιας δυναμης 210.000 πολεμιστων ακολοθουμενων απο τις οικογενειες τους , πραγμα που οδηγησε τους μελετητες της Ιστοριας στο βέβαιο πλέον συμπέρασμα πως η επιθεση ειχε σαν σκοπο την εγκατασταση στον Ελλαδικο χωρο και οχι μονο την λεηλασια. Ο Σωσθενης για αλλη μια φορα προσπαθησε , αλλα οι δυνατοτητες του εξω απο τις οχυρες πολεις ηταν περιορισμενες. Αστραπιαια και οργανωμενα οι Κελτες προελασαν στην Θεσσαλια διαπραττοντας πληθος « παρανομηματων » [=απανθρωπα εργα ] , σερνοντας μαζι τους τρομο και απελπισια , και εισχωροντας ολο και πιο βαθια στα Ελληνικα εδαφη. Φτανοντας στον Σπερχειο ποταμο βρηκαν τις γεφυρες κατεστραμενες απο τους Ελληνες , αλλα τις ξαναφτιαξαν γρηγορα και ξεκινησαν να λεηλατουν και να καταστρεφουν την περιοχη γυρω απο την Ηρακλεια.
Ηταν προχωρημένο φθινόπωρο του 279 πχ οταν ο Λεωνιδας σηκωθηκε υστερα απο 201 χρονια υπνου και ξανασταθηκε στις Θερμοπυλες. Αυτη την φορα ειχε πολλα ονοματα . Τον ελεγαν Καλλιππο κι ηταν Αθηναιος αρχιστρατηγος , γιος του Μοιροκλεους , τον ελεγαν Κηφισοδοτο ,Θεαριδα , Διογενη , Λυσανδρο κι ηταν αρχηγος των Βοιωτων, τον ελεγαν Κριτοβουλο,Τελέσαρχο , Αντιοχο κι ηταν Φωκευς πολέμαρχος , Μειδια κι ηταν Λοκρος , Ιππονικο κι ηταν απ `τα Μεγαρα , Πολυαρχο , Πολυφρωνα και Λακρατη κι ηταν Αιτωλος …
Τον ελεγαν Κυδία , κι ηταν εφηβος Αθηναιος , απλος στρατιωτης μεχρι την μερα εκεινη . Θρυλος κι Αθανατος *(βλ.σημ. τέλους) απο εκει κι υστερα . Ελειπαν οι Πελοποννησιοι . Ισως γιατι οπως καποιοι ιστορικοι πιστευουν προτιμουσαν να οργανωσουν την αμυνα στον Ισθμο.Ισως γιατι οπως καποιοι αλλοι πιστευουν [Μπελοχ] επιθυμουσαν την ηττα της Αιτωλικης Κοινοπολιτειας ετσι ωστε να προβληθουν οι ιδιοι στον Ελλαδικο χωρο σαν επικρατεστεροι.Μονο οι Πατρινοι βοηθησαν λιγο , μα κι αυτοι αργοτερα. Στην δυναμη των 25.000-30.000 Ελληνων **(βλ.σημ. τελους) που μαζευτηκαν εκει προστεθηκαν και 1000 μισθοφοροι που εστειλε ο Αντιγονος Γονατας ,εγγονος του Αντιγονου , που εν τω μεταξυ ειχε γινει βασιληας της Μακεδονιας , καθως και τριηρεις που αν και αρχικα η Ιστορια κατεγραψε σαν Αθηναικες ειναι πιθανοτερο να ηταν του Αντιγονου Γονατα μια και οι Αθηναιοι δεν ειχαν εκεινα τα χρονια πολεμικα πλοια. Τμημα των παραπανω 1000 μισθοφορων θεωρειται οτι εσταλη απο τον Αντιοχο τον Α` τον Σωτηρα , γιο του Σελευκου του Α`. Η μεγαλυτερη δυναμη των συνασπισμενων Ελληνων ηταν Αιτωλικη και αριθμουσε 7000 και κάποιους ιππείς γιά τους οποίους δεν διασώζεται ο αριθμός. Ο Βρενος με τους Γαλατες του , που οι περιγραφες της εποχης τους τους θελουν τρομερους πολεμιστες , ξανθους, σωματωδεις , ψηλους και ρωμαλεους , «με τρομερη ματια και ικανοτατους στη μαχη μεχρι τα βαθια τους γεραματα …»[κατα τον Αμμιανο Μαρκελλινο ] , ριχτηκε σε αυτους που συχνα η Ιστορια αναφερει ως « Ελληνες της παρακμης ».
Κι οι Θερμοπυλες κρατηθηκαν .
Οι Γαλατες δεν περασαν.
Γραφει ο Παυσανιας «Ενταυθα οι Ελληνες εν σιγη τε επηεασαν και εν κοσμω….οι δε [Γαλατες] εν οργη τε επι τους εναντιους και θυμω μετα ουδενος λογισμου καθαπερ τα θηρια εχωρουν». "
...εν σιγή τε επήεασαν και εν κόσμω..."
Κάθε φορά που διαβάζω αυτά λόγια ριγώ. Να στέκεσαι απέναντι σ` ένα εχθρό εφτά φορές πολυαριθμότερο , να τον βλέπεις να έρχεται καταπάνω σου ουρλιάζοντας "καθάπερ τα θηρία " και συ να μένεις σιωπηλός και κόσμιος , ακλόνητος στην αποφάσή σου να μην τον αφήσεις να περάσει .Δεν είναι πράγματα που γίνονται από ανθρώπους αυτά. Πρέπει να ΄χεις ξεφύγει γιά τα καλά. Τέλος πάντων, σε εκεινη την μαχη που ολοι οι αμυνομενοι εγιναν ηρωες επεσε ο Αθηναιος εφηβος Κυδίας .Η φαντασια αδυνατει να συλλαβει τι εκανε παραπανω απο ολους τους αλλους που εμαχοντο εκ των πραγματων υπερανθρωπα …. ενας προς επτα . Θα πρεπει παντως να πολεμησε ξεπερνωντας καθε ανθρωπινο μετρο , γιατι ξεχωρισε σαν καλυτερος απο ολους και το ονομα του εμεινε στη μνημη των Ελληνων σαν συνωνυμο του ηρωισμου , με συνεπεια η ασπιδα του να στολιζει για τα επομενα 150 χρονια τη στοα του Ελευθεριου Διος . Εμειναν οι Γαλατες επτα μερες μπροστα στις Θερμοπυλες και υστερα εστειλαν μια δυναμη να ανεβει στην Οιτη , «ανελθειν ες εις Οιτην επεχειρησε κατα Ηρακλειαν ..» [κατ`αλλους για να λεηλατησουν ενα ιερον που υπηρχε εκει.]. Εκει τους περιμενε ο Τελεσαρχος ο «ανηρ ειπερ τις και αλλος προθυμος ες τα Ελληνων » με τους Φωκεις του και τους τσακισε , πεφτοντας ομως κι ιδιος στη μαχη. Οι Γαλατες σαν να αρχισαν να το ξανασκεφτονται. Αλλιως τα περιμεναν τα πραγματα , αλλες πληροφοριες ειχαν. Δεν μπορουσαν να καταλαβουν πως αντιστεκονται τοσο αποτελεσματικα καποιοι που εθεωρουντο «αδυναμοι και παρακμασμενοι ».
Ο Βρενος αποφασισε να χτυπησει την Αιτωλια σε μια προσπαθεια να αναγκασει τους Αιτωλους να φυγουν απο τις Θερμοπυλες για να υπερασπιστουν τα σπιτια τους , αποδυναμωνοντας ετσι τους αμυνομενους στα στενα. Εστειλε ενα σωμα απο 40.000 πεζους και 800 ιππεις να χτυπησουν την καρδια της Αιτωλιας. Κι οι Αιτωλοι που ετρεξαν να προστατεψουν τα σπιτια τους , μαζι με τις γυναικες και τους γερους της Αιτωλιας που οπλιστηκαν και παραταχτηκαν εκουσια , βρηκαν αυτη την φορα βοηθεια απο τους Πατρινους. Οι Γαλατες επιδρομεις γυρισαν πισω στις Θερμοπυλες νικημενοι ξανα και με βαρυτατες απωλειες . Επεστρεψαν «ελασσονες ημισεων» . Ο Βρενος με το πεισμα που τον χαρακτηριζε καταφερε και βρηκε τον Εφιαλτη του. Αυτη την φορα ηταν οι Ηρακλεωτες και οι Αινιανες για τους οποιους ο Παυσανιας λεει οτι προδωσαν την μυστικη ατραπο που περναγε δια μεσου της Οιτης οχι απο «κακονοια » για τους Ελληνες αλλα για να βγαλουν απο την περιοχη τους τους Γαλατες που ειχαν εγκατασταθει εκει λεηλατωντας καταστρεφοντας και σκοτωνοντας. Οπως και να εχει οι Γαλατες περασαν απο πισω και οταν οι φυλακες της ατραπου Φωκεις [ οπως και το 480πχ] τους αντιληφθηκαν , λιγα μπορουσαν να κανουν περα απο το να τρεξουν και να ειδοποιησουν τους υπολοιπους Ελληνες για την κυκλωτικη κινηση των εχθρων. Πολυ σοφα αυτη την φορα οι Ελληνες επελεξαν να εγκαταλειψουν τα στενα και να τρεξουν να υπερσπιστουν τις ιδιατερες πατριδες τους.
Οταν θυσιαστηκε ο Λεωνιδας , υπηρχε πισω του το συνολο των Ελληνικων δυναμεων. Το 279πχ πισω απο τους μαχομενους στις Θερμοπυλες δεν υπηρχε καμμια στρατιωτικη δυναμη , μεχρι τον Ισθμο. Περνωντας τις Θερμοπυλες ο Βρενος στραφηκε γρηγορα προς τους Δελφους προπομπός της κύριας Γαλατικής δύναμης που με αρχηγό τον Ακιχώριο ακολουθούσε . Οι κατοικοι των Δελφων ζητησαν προστασια στο «χρηστηριον» , ενω οι Φωκεις και 400 μαχητες της Αμφισσας ετρεξαν να βοηθησουν στην αμυνα μαζι με λιγους Αιτωλους. Ο κυριος ογκος του Αιτωλικου στρατου εμεινε πισω απο τους εχθρους για να χτυπαει ασταματητα τις οπισθοφυλακες τους. Ανταρτοπόλεμος επικός που είχε ως συνέπεια να καθυστερήσει ολέθρια η ένωση του στρατιωτικού σώματος του Βρένου με αυτό του Ακιχωρίου. Ο Βρενος που για αλλη μια φορα φανταστηκε μια ευκολη νικη συναντησε λυσσωδη αντισταση και οι Δελφοι κρατησαν. Λεηλατήθηκαν αλλά δεν παραδόθηκαν .
Και τοτε ….εγινε σεισμος και χτυπησε αγρια θύελλα με κεραυνους . Πετρες αρχισαν να πεφτουν απο τον Παρνασσο και να πλακωνουν τους βεβηλους επιδρομεις. Την νυχτα τα πραγματα εγιναν δυσκολοτερα για αυτους. Και το πρωι οι Φωκεις που ηξεραν καλα τον τοπο , αντεπιτεθηκαν από μονοπάτια μυστικά .Οι Φωκείς που πολεμούσαν για τον τόπο τους .Για τα παιδιά και τις γυναίκες τους .Για το ιερό των Δελφών τους . Οι Γαλατες παρολη την κουραση και την απογοητευση αντισταθηκαν στην αρχη αλλα οταν οι λίγοι αλλά ασυγκράτητοι Φωκείς κατάφεραν να τραυματίσουν τον ίδιο τον Βρένο , οι μαχητές του κατερρευσαν.Κι άρχισαν να υποχωρούν. Κι οταν ξαναηρθε η νυχτα κυριευτηκαν απο Πανικο-φόβο σταλμένο απ` τον θεό Πάνα . Αρχισαν να φανταζονται οτι ακουν καλπασμους επιτιθεμενων Ελληνων και κλαγγη οπλων . Και αρχισαν απο τον τρομο τους να αλλησκοτωνονται ,«ουτε γλωσσης της επιχωριου συνιεντες ουτε τας αλληλων μορφας ουτε των θυρεων καθορωντες τα σχηματα ..» , εκλαμβανοντες τους συντροφους τους ως Ελληνες .
Έξι χιλιάδες απο αυτους σκοτωθηκαν στη μαχη και δέκα χιλιάδες σκοτωθηκαν απο το σεισμο την καταιγιδα και τον Πανικο. Οσοι εμειναν αρχισαν να οδευουν βορεια προσπαθωντας να γυρισουν στους τοπους τους , αλλα τωρα ηταν η σειρα των Ελληνων να παρουν επιθετικες πρωτοβουλιες. Οι Αθηναιοι τους κυνηγουσαν χτυπωντας τους συνεχως απο πισω, οι Αιτωλοι τους πλευροκοπουσαν και οταν εφτασαν στο Σπερχειο βρηκαν τους Θεσσαλους και τους Μαλιεις να τους περιμενουν , προσδοκωντας να εξοφλησουν χρεη που ειχαν ανοιξει περνωντας απο τη γη τους . Οι Θεσσαλοι και οι Μαλιεις τους χτυπησαν «ως μηδενα οικαδε αποσωθηναι ..»(Παυσανίας ,Φωκικά). Κατα τον Αβ. Ρανοβιτς το τελειωτικο χτυπημα τους το εδωσε ο Αντιγονος Γονατας στη Λυσιμαχεια το 277 πχ. Οποιος και να τους αποτελειωσε το θεμα ειναι οτι οπως γραφει ο Διοδωρος Σικελιώτης «απαντες διεφθαρησαν , και ουδεις υπελειφθη απελθειν οικοι ». Ο ιδιος ο Βρενος αυτοκτονησε με το σπαθι του αφου ηπιε μεγαλη ποσοτητα απο «ακρατον οινον», αναγορευοντας λιγο πριν τον θανατο του σε νεο αρχηγο τον Ακιχωριο , και δινοντας σαν τελευταια διαταγη να σκοτωθουν οι τραυματιες και να επιστρεψουν στον τοπο τους οσοι τα καταφερουν.
Οι ελαχιστοτατοι που ισως γλυτωσαν ενωθηκαν με αλλους πιο βορεια και ενα η δυο χρονια αργοτερα περασαν στην Μ.Ασια . Ηταν 10.000 συνοδευομενοι απο τις γυναικες και τα παιδια τους , που υποσχομενοι φιλία στον Νικομηδη τον βασιλεα της Βιθυνιας και τους απογονους του εγκατασταθηκαν στην Ανατολια. Την υποσχεση τους την κρατησαν (κατά κανόνα είχαν τιμή και λόγο) και βρεθηκαν να πολεμουν στο πλευρο του , εναντιον του Αντιοχου του Σωτηρα , χανοντας ομως για αλλη μια φορα τον πολεμο. Προκειται για τους ανθρώπους προς τους οποιους 3 αιωνες αργοτερα θα απευθυνει την «προς Γαλατας » επιστολη του ο Απ. Παυλος . Οι ίδιοι άλλωστε αποτελούν τους πρωταγωνιστές της παρακάτω ενδιαφέρουσας ιστορίας : Τον 3ο πχ αιώνα ο Μιθριδάτης του Πόντου χρειάστηκε συμμάχους στην πολεμική εμπλοκή του με τον Πτολεμαίο Β' της Αιγύπτου .Κάλεσε λοιπόν τους εν λόγω Γαλάτες με συνέπεια αυτοί να καταφέρουν σε εκείνο τον πόλεμο σοβαρό πλήγμα στον Αιγυπτιακό στόλο αποσπώντας ως λάφυρα τις άγκυρες των πλοίων του. Γιά το επίτευγμά τους αυτό ο Στέφανος ο Βυζάντιος , χρησιμοποιώντας σαν πηγές τον Στράβωνα και τον Πολυίστωρα , έγραψε στην "Γεωγραφία " του ότι ο Μιθριδάτης τους αντάμειψε με εδάφη γύρω από μιά πόλη που οι Γαλάτες την ονόμασαν Άγκυρα , από τα λάφυρα που τους την χάρισαν . Πρόκειται βέβαια για την σημερινή πρωτεύουσα της Τουρκίας .
Λίγες πληροφορίες ακόμη γιά τους Γαλάτες που εγκαταστάθηκαν στην Μ. Ασία κατόπιν πρόσκλησης του Νικομήδη.
Έγιναν γνωστοί στους Ρωμαίους ως Γαλλογραικοί( Gallograeci)διότι ήταν δίγλωσσοι. Ότι σώθηκε γραφτό απ` αυτούς είναι γραμμένο στα ελληνικά.
Έφτιαξαν κράτος που τελικά απορροφήθηκε από την Ρωμαϊκή αυτοκρατορία.
Επηρεάστηκαν σηματικά από τον ελληνικό πολιτισμό σε βαθμό που ο τελευταίος τους βασιλιάς να λέγεται Αμύντας,αλλά δεν έχασαν την εθνική τους ταυτότητα. Διατήρησαν την ταυτότητά τους γιά πολύ καιρό μετά
* "Είμαι του Κυδία η τιμημένη ασπίδα
που ακόμη αποζητώ τα νιάτα που του στέρησαν
εμένα κράταγε στο χέρι του τ`αριστερό
τότε που στεφανώθηκε τη δόξα
στης μάχης με τους Γαλάτες την κρισιμότερη στιγμή"
Το επίγραμμα το βρίσκει κανείς στον Παυσανία(Φωκικά , Δελφοί) . Η απόδοσή του στα νεοελληνικά είναι δική μου.
** Ο αριθμός των Ελλήνων αν προσθέσει κανείς τους αριθμούς που δίνει ο Παυσανίας είναι 25.000 μαχητές. Όμως σ` αυτούς πρέπει να προστεθούν Μεγαρείς και Αιτωλείς ιππείς οι οποίοι αναφέρονται χωρίς να προσδιορίζεται ο αριθμός τους. Σε κάθε περίπτωση πάντως οι Έλληνες δεν θα πρέπει να ξεπερνούσαν τους 30.000 κυριότερες
----------------------------------------
Πηγες : Παυσανιας (Φωκικά, Δελφοί )
Π. Κανελλοπουλου , Ιστορια της Αρχαιας Ελλαδος
Peter Bersesford Ellis , Κέλτες και Έλληνες
Μαρκος Ιουνιανος Ιουστινος [Τroyi Pompei Historiarum philippicarum Epitoma ]
Αβ. Ρανοβιτς , Η Ελληνιστικη Εποχη
J.M. Roberts , Παγκοσμια Ιστορια
Εγκ. Παυλου Δρανδακη
Microsoft Encarta 97 Encyclopedia
Εγκ. Ελευθερουδακη
Διοδωρος Σικελιωτης
Στραβων
I. Δρουσεν , Ιστορια των Διαδοχων [μετ . Ι. Πανταζιδου]
Thiery , Histoire des Gaulois
Τ . Livius [38.16]
M.T. Cicero [ de divinatione I.37 ]
Πηγή.
http://rudyk-nikos13galanisgmail.blogspot.com/2011/12/3_18.html
Στην Ελλαδα αν και η αντιληψη της πολης-κρατους υπηρχε ακομη ,εν τουτοις σιγα σιγα υποχωρουσε μπροστα σε μια νεα αντιληψη …αυτη της ενιαιας ανεξαρτητης Ελλαδας.. Το 290πχ σχηματιζεται η Αιτωλικη συμπολιτεια απο πολεις -κρατη της Κεντρικης Ελλαδας και το 280 η Αχαικη απο αυτες της Βορειας Πελοποννησου [κι αργοτερα κι απο αλλες που ενωθηκαν με αυτη]. Σκοπος και των δυο συμπολιτειων ηταν η προστασια των πολεων τους απο ξενες επικυριαρχιες.
Ο Ελληνικος πολιτισμος κι η Ελληνικη γλωσσα κυριαρχουσε στο μεγαλυτερο μερος του αρχαιου κοσμου . Στην Αθηνα η Ακαδημια και το Λυκειο λειτουργουσαν και μολο που δεν μπορουσαν να ξεπερασουν τα μεγαλα επιτευγματα του 5ου και 4ου αιωνα , η λειτουργια τους δεν ειχε σχεση μονο με τον σχολιασμο της σκεψης του παρελθοντος . Ο γεννημένος στην Σάμο και Αθηναίος πολίτης Επικουρος διδασκε την αναζητηση της « ηδονης » μεσα απο την ψυχολογικη ικανοποιηση και την απουσια του πονου ,οι Κυνικοι μιλουσαν για περιφρονηση στην συμβατικοτητα και απεξαρτηση απο τον υλικο κοσμο και οι Στωικοι προτειναν στον ανθρωπο να δεχεται ολα οσα του επεβαλλε η μοιρα και να ειναι γενναιος οχι για τις συνεπειες της γενναιοτητας του αλλα για την εγγενη αξια της γενναιοτητας-αυτοσκοπου. Στην Αλεξανδρεια των Πτολεμαιων ο Ερατοσθενης υπολογιζε το μεγεθος της Γης , κι ο Ηρων ανακαλυπτε την ατμομηχανη. Ο Αρχιμηδης γινοταν διασημος στις Συρρακουσες που ασφυκτιουσαν αναμεσα στην Καρχηδονα και στην Ρωμη η οποια τωρα εδειχνε να εχει συνελθει απο την καταληψη της ενα αιωνα πριν , απο τους Κελτες του Βρενου , που αποχωρησαν μονο μετα απο την καταβολη υπερογκων λυτρων.
Οι Κελτες κυριαρχουσαν στην κεντρο-δυτικη Ευρωπη απο τον Ατλαντικο μεχρι τον Δουναβη. Το ετος 280 πχ ο στρατηγος του Αλεξανδρου Σελευκος δολοφονηθηκε απο τον γιο του Πτολεμαιου , Πτολεμαιο Κεραυνο ο οποιος στεφθηκε βασιλεας της Μακεδονιας. Οι Κελτες που ζουσαν κοντα στον Δουναβη και στην Αδριατικη ειχαν υποσχεθει στον Αλεξανδρο να μεινουν πιστοι φιλοι του μεχρι να ανοιξει η Γη και να τον καταπιει. Η υποσχεση αυτη - που την κρατησαν , οπως και καποια αλλη αργοτερα στον Νικομηδη της Βιθυνιας - δεν τους δεσμευε πια . Και εκριναν πως ηταν καταλληλη η εποχη για να επιτεθουν στο Νοτο. Χωριστηκαν σε 3 πολυαριθμες ορδες , απο τις οποιες η μια με αρχηγο τον Κερεθριο χτυπησε την Θρακη , η δευτερη υπο τον Βολγιο [ κατ` αλλους Βελγιο ] επετεθη στην Μακεδονια , και η τριτη με αρχηγο καποιον που ειχε το ιδιο ονομα με τον πορθητη της Ρωμης 100 χρονια πριν ,τον Βρενο, προχωρησε νοτιοτερα στην περιοχη της Παιονιας που εκτεινονταν απο την Ημαθεια μεχρι το Παγγαιο. Ο Πτολεμαιος Κεραυνος στην προσπαθεια του να τους αποκρουσει υπεστη σοβαρες απωλειες και επεσε κι ο ιδιος στο πεδιο της μαχης , κατα τον Παυσανια. Συμφωνα με αλλες μαρτυριες αιχμαλωτιστηκε και εχασε την ζωη του με φριχτο τροπο « …διασπαραχθεις υπο των Γαλατων ..» [ Ιουστινος , Μεμνων]. Την κατασταση εσωσε ο γενναιος Μακεδονας στρατηγος Σωσθενης που διακριθηκε στις μαχες και που οταν μετα απο αλλεπαληλες διαδοχες του θρονου , του προσφερθηκε το στεμμα της Μακεδονιας , αρνηθηκε , με συνεπεια η Μακεδονια να γνωρισει την πρωτη και τελευταια -συντομη- Δημοκρατια της. Οι Κελτες , που απο τωρα πια ονομαζονται και Γαλατες απο τους Ελληνες , επεστρεψαν στις βασεις τους εχοντας λεηλατησει και καταστρεψει αλλα εγκαταλειποντας απορθητες τις οχυρες πολεις . Μετα απο την πρωτη αυτη επιδρομη ο Βρενος προσπαθησε επιμονα να πεισει τους Γαλατες για μια δευτερη και μεγαλυτερη ,νοτιοτερα. Και πειθοντας τους καταφερε το ετος 279 πχ , να μπει αρχηγος μιας δυναμης 210.000 πολεμιστων ακολοθουμενων απο τις οικογενειες τους , πραγμα που οδηγησε τους μελετητες της Ιστοριας στο βέβαιο πλέον συμπέρασμα πως η επιθεση ειχε σαν σκοπο την εγκατασταση στον Ελλαδικο χωρο και οχι μονο την λεηλασια. Ο Σωσθενης για αλλη μια φορα προσπαθησε , αλλα οι δυνατοτητες του εξω απο τις οχυρες πολεις ηταν περιορισμενες. Αστραπιαια και οργανωμενα οι Κελτες προελασαν στην Θεσσαλια διαπραττοντας πληθος « παρανομηματων » [=απανθρωπα εργα ] , σερνοντας μαζι τους τρομο και απελπισια , και εισχωροντας ολο και πιο βαθια στα Ελληνικα εδαφη. Φτανοντας στον Σπερχειο ποταμο βρηκαν τις γεφυρες κατεστραμενες απο τους Ελληνες , αλλα τις ξαναφτιαξαν γρηγορα και ξεκινησαν να λεηλατουν και να καταστρεφουν την περιοχη γυρω απο την Ηρακλεια.
Ηταν προχωρημένο φθινόπωρο του 279 πχ οταν ο Λεωνιδας σηκωθηκε υστερα απο 201 χρονια υπνου και ξανασταθηκε στις Θερμοπυλες. Αυτη την φορα ειχε πολλα ονοματα . Τον ελεγαν Καλλιππο κι ηταν Αθηναιος αρχιστρατηγος , γιος του Μοιροκλεους , τον ελεγαν Κηφισοδοτο ,Θεαριδα , Διογενη , Λυσανδρο κι ηταν αρχηγος των Βοιωτων, τον ελεγαν Κριτοβουλο,Τελέσαρχο , Αντιοχο κι ηταν Φωκευς πολέμαρχος , Μειδια κι ηταν Λοκρος , Ιππονικο κι ηταν απ `τα Μεγαρα , Πολυαρχο , Πολυφρωνα και Λακρατη κι ηταν Αιτωλος …
Τον ελεγαν Κυδία , κι ηταν εφηβος Αθηναιος , απλος στρατιωτης μεχρι την μερα εκεινη . Θρυλος κι Αθανατος *(βλ.σημ. τέλους) απο εκει κι υστερα . Ελειπαν οι Πελοποννησιοι . Ισως γιατι οπως καποιοι ιστορικοι πιστευουν προτιμουσαν να οργανωσουν την αμυνα στον Ισθμο.Ισως γιατι οπως καποιοι αλλοι πιστευουν [Μπελοχ] επιθυμουσαν την ηττα της Αιτωλικης Κοινοπολιτειας ετσι ωστε να προβληθουν οι ιδιοι στον Ελλαδικο χωρο σαν επικρατεστεροι.Μονο οι Πατρινοι βοηθησαν λιγο , μα κι αυτοι αργοτερα. Στην δυναμη των 25.000-30.000 Ελληνων **(βλ.σημ. τελους) που μαζευτηκαν εκει προστεθηκαν και 1000 μισθοφοροι που εστειλε ο Αντιγονος Γονατας ,εγγονος του Αντιγονου , που εν τω μεταξυ ειχε γινει βασιληας της Μακεδονιας , καθως και τριηρεις που αν και αρχικα η Ιστορια κατεγραψε σαν Αθηναικες ειναι πιθανοτερο να ηταν του Αντιγονου Γονατα μια και οι Αθηναιοι δεν ειχαν εκεινα τα χρονια πολεμικα πλοια. Τμημα των παραπανω 1000 μισθοφορων θεωρειται οτι εσταλη απο τον Αντιοχο τον Α` τον Σωτηρα , γιο του Σελευκου του Α`. Η μεγαλυτερη δυναμη των συνασπισμενων Ελληνων ηταν Αιτωλικη και αριθμουσε 7000 και κάποιους ιππείς γιά τους οποίους δεν διασώζεται ο αριθμός. Ο Βρενος με τους Γαλατες του , που οι περιγραφες της εποχης τους τους θελουν τρομερους πολεμιστες , ξανθους, σωματωδεις , ψηλους και ρωμαλεους , «με τρομερη ματια και ικανοτατους στη μαχη μεχρι τα βαθια τους γεραματα …»[κατα τον Αμμιανο Μαρκελλινο ] , ριχτηκε σε αυτους που συχνα η Ιστορια αναφερει ως « Ελληνες της παρακμης ».
Κι οι Θερμοπυλες κρατηθηκαν .
Οι Γαλατες δεν περασαν.
Γραφει ο Παυσανιας «Ενταυθα οι Ελληνες εν σιγη τε επηεασαν και εν κοσμω….οι δε [Γαλατες] εν οργη τε επι τους εναντιους και θυμω μετα ουδενος λογισμου καθαπερ τα θηρια εχωρουν». "
...εν σιγή τε επήεασαν και εν κόσμω..."
Κάθε φορά που διαβάζω αυτά λόγια ριγώ. Να στέκεσαι απέναντι σ` ένα εχθρό εφτά φορές πολυαριθμότερο , να τον βλέπεις να έρχεται καταπάνω σου ουρλιάζοντας "καθάπερ τα θηρία " και συ να μένεις σιωπηλός και κόσμιος , ακλόνητος στην αποφάσή σου να μην τον αφήσεις να περάσει .Δεν είναι πράγματα που γίνονται από ανθρώπους αυτά. Πρέπει να ΄χεις ξεφύγει γιά τα καλά. Τέλος πάντων, σε εκεινη την μαχη που ολοι οι αμυνομενοι εγιναν ηρωες επεσε ο Αθηναιος εφηβος Κυδίας .Η φαντασια αδυνατει να συλλαβει τι εκανε παραπανω απο ολους τους αλλους που εμαχοντο εκ των πραγματων υπερανθρωπα …. ενας προς επτα . Θα πρεπει παντως να πολεμησε ξεπερνωντας καθε ανθρωπινο μετρο , γιατι ξεχωρισε σαν καλυτερος απο ολους και το ονομα του εμεινε στη μνημη των Ελληνων σαν συνωνυμο του ηρωισμου , με συνεπεια η ασπιδα του να στολιζει για τα επομενα 150 χρονια τη στοα του Ελευθεριου Διος . Εμειναν οι Γαλατες επτα μερες μπροστα στις Θερμοπυλες και υστερα εστειλαν μια δυναμη να ανεβει στην Οιτη , «ανελθειν ες εις Οιτην επεχειρησε κατα Ηρακλειαν ..» [κατ`αλλους για να λεηλατησουν ενα ιερον που υπηρχε εκει.]. Εκει τους περιμενε ο Τελεσαρχος ο «ανηρ ειπερ τις και αλλος προθυμος ες τα Ελληνων » με τους Φωκεις του και τους τσακισε , πεφτοντας ομως κι ιδιος στη μαχη. Οι Γαλατες σαν να αρχισαν να το ξανασκεφτονται. Αλλιως τα περιμεναν τα πραγματα , αλλες πληροφοριες ειχαν. Δεν μπορουσαν να καταλαβουν πως αντιστεκονται τοσο αποτελεσματικα καποιοι που εθεωρουντο «αδυναμοι και παρακμασμενοι ».
Ο Βρενος αποφασισε να χτυπησει την Αιτωλια σε μια προσπαθεια να αναγκασει τους Αιτωλους να φυγουν απο τις Θερμοπυλες για να υπερασπιστουν τα σπιτια τους , αποδυναμωνοντας ετσι τους αμυνομενους στα στενα. Εστειλε ενα σωμα απο 40.000 πεζους και 800 ιππεις να χτυπησουν την καρδια της Αιτωλιας. Κι οι Αιτωλοι που ετρεξαν να προστατεψουν τα σπιτια τους , μαζι με τις γυναικες και τους γερους της Αιτωλιας που οπλιστηκαν και παραταχτηκαν εκουσια , βρηκαν αυτη την φορα βοηθεια απο τους Πατρινους. Οι Γαλατες επιδρομεις γυρισαν πισω στις Θερμοπυλες νικημενοι ξανα και με βαρυτατες απωλειες . Επεστρεψαν «ελασσονες ημισεων» . Ο Βρενος με το πεισμα που τον χαρακτηριζε καταφερε και βρηκε τον Εφιαλτη του. Αυτη την φορα ηταν οι Ηρακλεωτες και οι Αινιανες για τους οποιους ο Παυσανιας λεει οτι προδωσαν την μυστικη ατραπο που περναγε δια μεσου της Οιτης οχι απο «κακονοια » για τους Ελληνες αλλα για να βγαλουν απο την περιοχη τους τους Γαλατες που ειχαν εγκατασταθει εκει λεηλατωντας καταστρεφοντας και σκοτωνοντας. Οπως και να εχει οι Γαλατες περασαν απο πισω και οταν οι φυλακες της ατραπου Φωκεις [ οπως και το 480πχ] τους αντιληφθηκαν , λιγα μπορουσαν να κανουν περα απο το να τρεξουν και να ειδοποιησουν τους υπολοιπους Ελληνες για την κυκλωτικη κινηση των εχθρων. Πολυ σοφα αυτη την φορα οι Ελληνες επελεξαν να εγκαταλειψουν τα στενα και να τρεξουν να υπερσπιστουν τις ιδιατερες πατριδες τους.
Οταν θυσιαστηκε ο Λεωνιδας , υπηρχε πισω του το συνολο των Ελληνικων δυναμεων. Το 279πχ πισω απο τους μαχομενους στις Θερμοπυλες δεν υπηρχε καμμια στρατιωτικη δυναμη , μεχρι τον Ισθμο. Περνωντας τις Θερμοπυλες ο Βρενος στραφηκε γρηγορα προς τους Δελφους προπομπός της κύριας Γαλατικής δύναμης που με αρχηγό τον Ακιχώριο ακολουθούσε . Οι κατοικοι των Δελφων ζητησαν προστασια στο «χρηστηριον» , ενω οι Φωκεις και 400 μαχητες της Αμφισσας ετρεξαν να βοηθησουν στην αμυνα μαζι με λιγους Αιτωλους. Ο κυριος ογκος του Αιτωλικου στρατου εμεινε πισω απο τους εχθρους για να χτυπαει ασταματητα τις οπισθοφυλακες τους. Ανταρτοπόλεμος επικός που είχε ως συνέπεια να καθυστερήσει ολέθρια η ένωση του στρατιωτικού σώματος του Βρένου με αυτό του Ακιχωρίου. Ο Βρενος που για αλλη μια φορα φανταστηκε μια ευκολη νικη συναντησε λυσσωδη αντισταση και οι Δελφοι κρατησαν. Λεηλατήθηκαν αλλά δεν παραδόθηκαν .
Και τοτε ….εγινε σεισμος και χτυπησε αγρια θύελλα με κεραυνους . Πετρες αρχισαν να πεφτουν απο τον Παρνασσο και να πλακωνουν τους βεβηλους επιδρομεις. Την νυχτα τα πραγματα εγιναν δυσκολοτερα για αυτους. Και το πρωι οι Φωκεις που ηξεραν καλα τον τοπο , αντεπιτεθηκαν από μονοπάτια μυστικά .Οι Φωκείς που πολεμούσαν για τον τόπο τους .Για τα παιδιά και τις γυναίκες τους .Για το ιερό των Δελφών τους . Οι Γαλατες παρολη την κουραση και την απογοητευση αντισταθηκαν στην αρχη αλλα οταν οι λίγοι αλλά ασυγκράτητοι Φωκείς κατάφεραν να τραυματίσουν τον ίδιο τον Βρένο , οι μαχητές του κατερρευσαν.Κι άρχισαν να υποχωρούν. Κι οταν ξαναηρθε η νυχτα κυριευτηκαν απο Πανικο-φόβο σταλμένο απ` τον θεό Πάνα . Αρχισαν να φανταζονται οτι ακουν καλπασμους επιτιθεμενων Ελληνων και κλαγγη οπλων . Και αρχισαν απο τον τρομο τους να αλλησκοτωνονται ,«ουτε γλωσσης της επιχωριου συνιεντες ουτε τας αλληλων μορφας ουτε των θυρεων καθορωντες τα σχηματα ..» , εκλαμβανοντες τους συντροφους τους ως Ελληνες .
Έξι χιλιάδες απο αυτους σκοτωθηκαν στη μαχη και δέκα χιλιάδες σκοτωθηκαν απο το σεισμο την καταιγιδα και τον Πανικο. Οσοι εμειναν αρχισαν να οδευουν βορεια προσπαθωντας να γυρισουν στους τοπους τους , αλλα τωρα ηταν η σειρα των Ελληνων να παρουν επιθετικες πρωτοβουλιες. Οι Αθηναιοι τους κυνηγουσαν χτυπωντας τους συνεχως απο πισω, οι Αιτωλοι τους πλευροκοπουσαν και οταν εφτασαν στο Σπερχειο βρηκαν τους Θεσσαλους και τους Μαλιεις να τους περιμενουν , προσδοκωντας να εξοφλησουν χρεη που ειχαν ανοιξει περνωντας απο τη γη τους . Οι Θεσσαλοι και οι Μαλιεις τους χτυπησαν «ως μηδενα οικαδε αποσωθηναι ..»(Παυσανίας ,Φωκικά). Κατα τον Αβ. Ρανοβιτς το τελειωτικο χτυπημα τους το εδωσε ο Αντιγονος Γονατας στη Λυσιμαχεια το 277 πχ. Οποιος και να τους αποτελειωσε το θεμα ειναι οτι οπως γραφει ο Διοδωρος Σικελιώτης «απαντες διεφθαρησαν , και ουδεις υπελειφθη απελθειν οικοι ». Ο ιδιος ο Βρενος αυτοκτονησε με το σπαθι του αφου ηπιε μεγαλη ποσοτητα απο «ακρατον οινον», αναγορευοντας λιγο πριν τον θανατο του σε νεο αρχηγο τον Ακιχωριο , και δινοντας σαν τελευταια διαταγη να σκοτωθουν οι τραυματιες και να επιστρεψουν στον τοπο τους οσοι τα καταφερουν.
Οι ελαχιστοτατοι που ισως γλυτωσαν ενωθηκαν με αλλους πιο βορεια και ενα η δυο χρονια αργοτερα περασαν στην Μ.Ασια . Ηταν 10.000 συνοδευομενοι απο τις γυναικες και τα παιδια τους , που υποσχομενοι φιλία στον Νικομηδη τον βασιλεα της Βιθυνιας και τους απογονους του εγκατασταθηκαν στην Ανατολια. Την υποσχεση τους την κρατησαν (κατά κανόνα είχαν τιμή και λόγο) και βρεθηκαν να πολεμουν στο πλευρο του , εναντιον του Αντιοχου του Σωτηρα , χανοντας ομως για αλλη μια φορα τον πολεμο. Προκειται για τους ανθρώπους προς τους οποιους 3 αιωνες αργοτερα θα απευθυνει την «προς Γαλατας » επιστολη του ο Απ. Παυλος . Οι ίδιοι άλλωστε αποτελούν τους πρωταγωνιστές της παρακάτω ενδιαφέρουσας ιστορίας : Τον 3ο πχ αιώνα ο Μιθριδάτης του Πόντου χρειάστηκε συμμάχους στην πολεμική εμπλοκή του με τον Πτολεμαίο Β' της Αιγύπτου .Κάλεσε λοιπόν τους εν λόγω Γαλάτες με συνέπεια αυτοί να καταφέρουν σε εκείνο τον πόλεμο σοβαρό πλήγμα στον Αιγυπτιακό στόλο αποσπώντας ως λάφυρα τις άγκυρες των πλοίων του. Γιά το επίτευγμά τους αυτό ο Στέφανος ο Βυζάντιος , χρησιμοποιώντας σαν πηγές τον Στράβωνα και τον Πολυίστωρα , έγραψε στην "Γεωγραφία " του ότι ο Μιθριδάτης τους αντάμειψε με εδάφη γύρω από μιά πόλη που οι Γαλάτες την ονόμασαν Άγκυρα , από τα λάφυρα που τους την χάρισαν . Πρόκειται βέβαια για την σημερινή πρωτεύουσα της Τουρκίας .
Λίγες πληροφορίες ακόμη γιά τους Γαλάτες που εγκαταστάθηκαν στην Μ. Ασία κατόπιν πρόσκλησης του Νικομήδη.
Έγιναν γνωστοί στους Ρωμαίους ως Γαλλογραικοί( Gallograeci)διότι ήταν δίγλωσσοι. Ότι σώθηκε γραφτό απ` αυτούς είναι γραμμένο στα ελληνικά.
Έφτιαξαν κράτος που τελικά απορροφήθηκε από την Ρωμαϊκή αυτοκρατορία.
Επηρεάστηκαν σηματικά από τον ελληνικό πολιτισμό σε βαθμό που ο τελευταίος τους βασιλιάς να λέγεται Αμύντας,αλλά δεν έχασαν την εθνική τους ταυτότητα. Διατήρησαν την ταυτότητά τους γιά πολύ καιρό μετά
* "Είμαι του Κυδία η τιμημένη ασπίδα
που ακόμη αποζητώ τα νιάτα που του στέρησαν
εμένα κράταγε στο χέρι του τ`αριστερό
τότε που στεφανώθηκε τη δόξα
στης μάχης με τους Γαλάτες την κρισιμότερη στιγμή"
Το επίγραμμα το βρίσκει κανείς στον Παυσανία(Φωκικά , Δελφοί) . Η απόδοσή του στα νεοελληνικά είναι δική μου.
** Ο αριθμός των Ελλήνων αν προσθέσει κανείς τους αριθμούς που δίνει ο Παυσανίας είναι 25.000 μαχητές. Όμως σ` αυτούς πρέπει να προστεθούν Μεγαρείς και Αιτωλείς ιππείς οι οποίοι αναφέρονται χωρίς να προσδιορίζεται ο αριθμός τους. Σε κάθε περίπτωση πάντως οι Έλληνες δεν θα πρέπει να ξεπερνούσαν τους 30.000 κυριότερες
----------------------------------------
Πηγες : Παυσανιας (Φωκικά, Δελφοί )
Π. Κανελλοπουλου , Ιστορια της Αρχαιας Ελλαδος
Peter Bersesford Ellis , Κέλτες και Έλληνες
Μαρκος Ιουνιανος Ιουστινος [Τroyi Pompei Historiarum philippicarum Epitoma ]
Αβ. Ρανοβιτς , Η Ελληνιστικη Εποχη
J.M. Roberts , Παγκοσμια Ιστορια
Εγκ. Παυλου Δρανδακη
Microsoft Encarta 97 Encyclopedia
Εγκ. Ελευθερουδακη
Διοδωρος Σικελιωτης
Στραβων
I. Δρουσεν , Ιστορια των Διαδοχων [μετ . Ι. Πανταζιδου]
Thiery , Histoire des Gaulois
Τ . Livius [38.16]
M.T. Cicero [ de divinatione I.37 ]
Πηγή.
http://rudyk-nikos13galanisgmail.blogspot.com/2011/12/3_18.html
